Blog

O fenómeno das peregrinacións vai máis aló dunha soa cultura ou relixión e está suxeito a cambios políticos. Se nunha entrada anterior falamos da antiga tradición de peregrinar ao santuario de Kumano Kodo, en Xapón, hoxe queremos traer como se vive esta en a tradición xudía. Shalosh Regalim resume cales eran os tres camiños cara ao templo de Xerusalén que cada xudeu observante da lei debía emprender ao longo da súa vida. Cando o templo foi destruído no ano 70 da nosa era, esta obrigación de peregrinar desapareceu.

As tres peregrinacións están tan ligadas a un lugar, Xerusalén, como ao calendario. Do mesmo xeito que para os musulmáns coas peregrinacións á Kaaba durante o Ramadán, a peregrinación é un momento ligado a unha época determinada do ano e, aínda que rememoran feitos da tradición, tamén recordan tempos agrícolas; isto cóntanos como as peregrinacións están ligadas a ritos aínda máis antigos que a doutrina relixiosa na que están escritos. 

Os libros da Torá sancionan a peregrinación para o pobo xudeu. Moitos dos seus contidos foron editados e revisados despois do cativerio dos xudeus en Babilonia, cando as elites hebreas entenderon aquilo polo que clamaban os profetas que anunciaban sen desmaio desastres e condenación para o pobo elixido: sen unha forte tradición propia que fose asumida por toda a comunidade, o pobo hebreo estaba condenado á asimilación e a desaparición porque a súa ubicación --sempre no medio de grandes imperios en expansión como os exipcios, os persas, os asirios, os seleúcidas, os gregos ou os romanos-- non auguraba existencia ou prosperidade para unha pequena nación independente. 

Aqueles que regresaron de Babilonia encargáronse de levantar o segundo templo de Xerusalén e de reinterpretar moitos costumes herdados do chamado período bíblico de Israel (desde o século XVIII a.C ata o século VIN a.C.). As obrigacións de acudir tres veces ao ano a celebrar estas festas serviron para crear costumes e estreitar lazos entre comunidades que podían pasar a maior parte do ano sen saber os uns dos outros. 

A peregrinación, entón, por encima do seu valor relixioso (cumprir un mandato no caso xudeu ou o musulmán ou gañar indulxencias no cristián) destaca como un fenómeno que aglutina a persoas , familias e poboacións enteiras. 

As tres peregrinacións prescritas na lei xudía eran o Pesaj (Pascua xudía na que se inspira a Pascua cristiá), o Shavuot ou festa de Pentecostes ou as semanas e Sucot, ou festa das tendas ou tabernáculos.

A Pascua celebra a saída de Exipto, e chámase tamén Matzot, ou pans ácimos. A tradición dicía que, coas présas por saír das terras do Faraón, só puideron cocer estes pans mentres deixaban atrás a escravitude. Adoitaba celebrarse no mes de abril pero a data exacta é variable, xa que o calendario xudeu é lunar. Adoita coincidir coa chegada da primavera.

A festa de Shavuot celébrase sete semanas despois do segundo día de Pascua. Conmemórase a entrega da Lei a Moisés. Tamén ten unha orixe agrícola, pois coincide coa época na que se recollen os primeiros froitos. Era costume facer ofrendas no templo de Xerusalén das primeiras colleitas.

Sucot, pola súa banda, é a chamada festa dos tabernáculos, celebrábase a comezos do outono e, de novo, convocaba a todos os habitantes de Israel que se reunían en Xerusalén. Esta festa recordaba as vicisitudes que pasaron os israelitas durante os corenta anos que durou o seu travesía no deserto.

Como podemos comprobar, a orixe das peregrinacións xudías remóntanse ao momento fundador da colectividade: a saída de Exipto e a marcha polo deserto. 

As peregrinacións culminaban no templo de Xerusalén, onde se presentaban sacrificios ou presentes en honor de Yahvé. Cando se destruíu o segundo Templo no ano 70 de nosa era e se decretou a diáspora dos xudeus ao longo do Imperio, os rabinos tiveron que emitir novas normas nas que se liberaba aos fieis de ter que celebrar estas tres festas en Xerusalén. 

Quedou na memoria, iso si, unha frase que se repetiu ao longo dos anos cando se celebraban estas festas: “o ano que vén, en Xerusalén”.

Hoxe en día, as autoridades israelís intentan revivir o costume da peregrinación coas mesma intención que os retornados de Babilonia: evitar a asimilación cultural dos xudeus dispersos polo mundo e reforzar o sentido de comunidade entre Israel e os xudeus do mundo. O programa Taglit-Birthright ofrece a mozos xudeus de todo o mundo coñecer o Estado de Israel ao longo de dez días, unha viaxe iniciático que reforza o afecto cara a Israel en mozos que viven, en moitos casos, noutro continente.